วัฏฏะสงสาร

“วัฏฏะสังสารัง ตาเรตีติ วะโต” ธรรมใดยังสรรพสัตว์ให้ข้ามวัฏสงสาร ธรรมนั้นชื่อว่า วะตะ “วะตะ” จึงแปลว่า ธรรมที่สรรพสัตว์ใช้ข้ามซึ่งวัฏสงสาร

“วัฏฏะ” แปลว่า วน มีอยู่ ๓ อย่าง คือกิเลส กรรม ผลกรรม

“สงสาร” แปลว่า ท่องเที่ยวไป ๆ มา ๆ คือเวียนว่ายตายเกิดไม่มีที่สุดที่สิ้น มีอยู่ ๓ อย่าง หนึ่งภูมิเบื้องต่ำ ได้แก่ อบายภูมิ๔ สองภูมิกลาง ได้แก่ มนุษย์ และเทวดา ๖ ชั้น สามภูมิเบื้องสูง ได้แก่รูปพรหม ๑๖ ชั้น อรูปพรหม ๔ ชั้น

ธรรมที่สรรพสัตว์ใช้ข้ามวัฏสงสารได้แก่ มรรค ๘ ย่อแล้วคือ ศีล สมาธิ ปัญญา ย่อลงมาคือ การเจริญวิปัสสนากรรมฐานนั่นเอง